Quyền tự do báo chí, chính kiến và sử dụng mạng xã hội ở Việt Nam phù hợp với sự phát triển của thế giới và khu vực cũng như sự phát triển của đất nước trong thời gian gần đây.
Tự do internet tại Việt Nam
Hàng năm, Freedom House có trụ sở tại Hoa Kỳ công bố báo cáo về tự do Internet tại hơn 60 quốc gia trên thế giới. Đặc biệt, tổ chức này đã nhiều lần xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia không có tự do Internet. Theo Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Giám đốc Trung tâm An ninh phi truyền thống thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, “đây là đánh giá thiếu khách quan, không phản ánh đúng những gì đang diễn ra ở Việt Nam”
Kể từ năm 2020, Việt Nam đã tập trung nguồn lực cho công tác phòng chống và kiểm soát đại dịch COVID-19. Trên các trang báo điện tử, và đặc biệt là mạng xã hội, có rất nhiều ý kiến, sáng kiến, tâm tư, nguyện vọng mà các tầng lớp nhân dân gửi đến các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Các cấp lãnh đạo đã thực sự tiếp thu những ý kiến này để các chính sách phòng, chống COVID-19 kịp thời được điều chỉnh trở nên hoàn thiện hơn. Ông Yêm nhấn mạnh rằng “Mọi người đều có quyền tự do bày tỏ ý kiến và sử dụng mạng xã hội ở Việt Nam. Nếu ai đó nói Việt Nam “ngăn cản hoặc bóp nghẹt quyền công dân” thì điều đó hoàn toàn không thực tế”.
Theo ông, “Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển và sử dụng Internet cao nhất thế giới. Sau hơn 20 năm từ khi Internet xuất hiện lần đầu tiên tại Việt Nam vào năm 1997. Hiện tại, Việt Nam có hơn 60 triệu người dùng Internet, trong đó riêng Facebook đã có gần 50 triệu người dùng. Nhà nước cũng tạo điều kiện thuận lợi để phát triển một số mạng xã hội riêng hoặc liên kết giữa Việt Nam với các nước như Zalo, Viber, Zingme. Điều đó cho thấy mạng xã hội rất phổ biến ở Việt Nam“
Trong bối cảnh đất nước đang gồng mình chống chọi với đại dịch, Đảng và Nhà nước đã tạo điều kiện tối đa cho nhân dân sử dụng Internet và mạng xã hội để phục vụ công tác và học tập. Các khu vực xa xôi cũng được tạo điều kiện để tiếp cận với Internet, điều này được phản ánh thông qua chương trình “Sóng và máy tính cho em”, đây là một chương trình rất nhân đạo, giảm giá cước cho các thuê bao, tạo điều kiện để hỗ trợ học sinh học trực tuyến trong đại dịch COVID-19
Về vấn đề an ninh quốc gia, ông Yêm cho rằng thế giới đang quan tâm nhiều hơn đến không gian mạng, cùng với chủ quyền quốc gia liên quan đến thể chế chính trị, đất đai, vùng trời và vùng biển.
Ông nhấn mạnh, mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam, đều đã xác lập chủ quyền trên không gian mạng của mình. Luật An ninh mạng và Luật An toàn thông tin Việt Nam quy định rõ hành vi sử dụng mạng xã hội xâm phạm chủ quyền không gian mạng quốc gia của đất nước sẽ bị xử lý theo quy định, từ hình sự đến xử phạt hành chính. Ông Yêm chia sẻ, “Công dân có quyền bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của mình trên mạng xã hội. Tuy nhiên, phải bảo đảm rằng những ý kiến đó không xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, của xã hội, của công dân, kể cả lợi ích của chính họ”
Hiện nay, thông tin trên không gian mạng đôi khi bị nhiễu loạn và bị sử dụng vào mục đích xấu. Do đó, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát, sử dụng mạng xã hội, mở rộng phạm vi đưa tin chính thống để ngăn chặn tin tức giả mạo. Ông nói thêm, mỗi cá nhân cần tự sàng lọc thông tin để tránh xa những tin tức sai trái, giả mạo.
Phát biểu tại một hội nghị cuối năm 2021, ông Nguyễn Thanh Lâm, Cục trưởng Cục Báo chí Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT), cho rằng “Cần phải có quy tắc ứng xử trong sử dụng mạng xã hội và quản lý quan hệ công chúng, kêu gọi tăng cường hệ thống chuyên trách xử lý các vấn đề quan hệ công chúng, pháp luật và khủng hoảng truyền thông ở từng lĩnh vực, địa phương“
Theo ông, Việt Nam hiện có 850 cơ quan báo in và báo điện tử, 67 đài phát thanh, truyền hình và hàng nghìn trang thông tin điện tử, với hơn 20.000 nhà báo được cấp phép. Đó là chưa nói đến hàng chục triệu tài khoản mạng xã hội, trong đó có 50 triệu người dùng Facebook.
Ông lưu ý “Với thế giới đa phương tiện ngày nay, không gì có thể che giấu được, ông nói và cho biết thêm rằng bất kỳ ai cũng có thể trở thành nguồn cung cấp thông tin chỉ với một tài khoản mạng xã hội và một chiếc điện thoại thông minh. Ông lưu ý, bất kỳ hành động hay hành vi nào của cá nhân, tổ chức đều có thể bị phát hiện qua các bài đăng, bình luận, hình ảnh và video trực tiếp trên mạng xã hội và biến thành khủng hoảng truyền thông”
Ngày 23/9/2021, trả lời câu hỏi của phóng viên đề nghị cho biết phản ứng của Việt Nam khi tổ chức Freedom House ngày 21/9 đã xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia không có tự do trên mạng internet, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng khẳng định:
“Đây không phải là lần đầu tiên tổ chức Freedom House đưa ra những đánh giá thiếu khách quan, định kiến dựa trên những thông tin sai sự thật về Việt Nam. Thực tế những nỗ lực thúc đẩy và bảo đảm quyền con người ở Việt Nam được các nước, tổ chức quốc tế đánh giá cao tại Cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc qua các chu kỳ. Do đó, báo cáo của Freedom House là vô giá trị và tôi thấy không cần thiết phải bình luận thêm”
